FELSEFE DERS NOTU

VARLIĞIN HAKİKATİ VE BİLGİSİ PROBLEMİ:

Varlığın hakikati ve bilgisi problemi ‘’varlık var mıdır?’’, ‘’varlıkta değişim var mıdır?’’, ‘’varlık bir midir, çok mudur?’’ sorularını içerir. Bu sorulara verilen yanıtlar doğrultusunda ise ‘’varlığın bilgisine ulaşılabilir mi?’’ sorusuna yanıt aranmaya çalışılır. Burada ki en temel problem ‘’varlık var mıdır?’’ problemidir.

VARLIK VAR MIDIR?

‘’Varlık var mıdır?’’ Sorusu varlık felsefesinin ilk ve temel sorusudur. ‘’Varlık var mıdır?’’ sorusuna iki temel yanıt verilmiştir. Bunlar 1) Evet varlık vardır. 2) Hayır varlık var değildir.

1) REALİZM(GERÇEKÇİLİK): ‘’Varlık var mıdır?’’ sorusuna ‘’evet varlık vardır’’ yanıtını veren varlık felsefesi görüşüdür. Realizme göre varlık insan zihninden bağımsız olarak dış dünyada vardır. Var olanlar insan düşünmeden de var olabilen, değişen, belirli bir mekan ve zamanda bulunabilen varlıklardır. Realizme göre var olmayan hiçbir şey düşünülemez. Bunun için düşünebilen her şeyin zaten gerçek olarak bir varlığı da vardır.

SORU: Varlık var mıdır? sorusuna evet varlık vardır yanıtını veren felsefi yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir?

A) Realizm(Gerçekçilik) B)Nihilizm(Hiçcilik) C) Monizm(Tekçilik) D) Düalizm(İkicilik) E) Plüralizm(Çokculuk)

2) NİHİLİZM(HİÇCİLİK): ‘’Varlık var mıdır?’’ sorusuna ‘’varlık, var değildir.’’ ya da ’’ varlık yoktur’’ yanıtını veren varlık felsefesi görüşüdür. Nihilizme göre insan düşüncesinden bağımsız olarak ya da insan düşüncesine bağlı olarak hiçbir varlık yoktur. Çünkü bu yaklaşıma göre bir şeyin var olması, her insan tarafından aynı algılanabilen, değişmeden kalabilen, mutlak niteliklere sahip olması demektir. Böyle bir varlık bu dünyada var olamaz çünkü bu dünyanın kendisi zaten sürekli değişmektedir ve her insan tarafından farklı algılanabilmektedir. Dolayısıyla her insan tarafından farklı algılana ve farklı niteliklere sahip olduğu düşünülen ve sürekli değişen varlıkların var olması mümkün değildir. Bu yaklaşımın çıkış noktası Antik Yunan felsefesinin önemli filozoflarından oluşan, Sofist olarak adlandırılan filozoflardır. (Sofistlerin bu alanda en önemli isimleri Protagoras ve Gorgias’tır) Gorgias’ın ‘’Hiçbir şey var değildir, var olsa da bilinemez, bilinse de aktarılamaz.’’ Sözü Nihilizm’in çıkış noktası olarak görülür.

SORU: Varlık var mıdır? sorusuna ‘’Hayır varlık var değildir, hiçbir şey yoktur.’’ yanıtını veren felsefi yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir?

A) Realizm B)Nihilizm C)Monizm D)Düalizm E)Plüralizm

SORU: Gorgias ‘’hiçbir şey yoktur, var olsa da bilinemez, bilinse de bir başkasına aktarılamaz.’’ Sözü ile varlık felsefesi yaklaşımlarından hangisini temsil etmektedir?

A) İdealizm B) Metaryalizm(Maddecilik) C) Realizm(Gerçekçilik) D) Nihilizm(Hiçcilik) E) Monizm(Tekçilik)

VARLIĞIN MAHİYETİ PROBLEMİ

Varlığın mahiyeti problemi, genel olarak varlığın ne olduğu, varlığın niteliği ve varlığın niceliği
problemidir. Realistler yani ‘’varlık vardır.’’ Yanıtını verenler bu problemleri sorgular. ‘’ Varlık var ise varlık
nedir? Varlık ne türdendir? Varlık değişir mi? Varlık bir midir çok mudur?’’ soruları varlığın mahiyeti
problemi ile ilgilidir.

VARLIĞIN NE OLDUĞU PROBLEMİ: ‘’Varlık nedir? ‘’ ya da ‘’Varlık ne türdendir?’’ sorusuna genel olarak
verilen altı yanıt vardır. Bu yanıtlara göre altı farklı varlık felsefesi yaklaşımı oluşmuştur. Bu yaklaşımlar:
OLUŞ FELSEFESİ – İDEALİZM – MATERYALİZM – DÜALİZM- FENOMENALİZM – EGZİSTANSİYALİZM ‘dir.

A) OLUŞ YADA SÜREÇ FELSEFESİ: Varlığı oluş ya da bir süreç olarak kabul eden yaklaşıma göre varlık olmuş bitmiş, aynı kalan, statik (durağan ) bir yapıya sahip değildir. Bir şeyin var olması demek onun sürekli değişerek başka formlarda var olmaya zaman içerisinde devam etmesidir. Değişmeden var olmak mümkün değildir. Var olmanın özünde dinamik bir süreç vardır. Doğa gözlemleri doğanın ve doğada var olan bütün varlıkların zaman içerisinde değişime uğradığını bu şekilde var olmaya devam ettiğini gösterir. ( Bu görüşün temeli Antik Yunan felsefesinin önemli filozoflarından Herakleitos tarafından atılmıştır. Herakleitos bu görüşünü ‘’Değişmeyen tek şey değişimin kendisidir.’’ Sözü ile ifade etmiştir.) Özetleyecek olursak varlığın değişerek var olduğunu ileri süren yaklaşımdır.

SORU: Herakleitos ‘’Değişmeyen tek şey, değişimin kendisidir’’ sözü ile aşağıdaki varlık felsefesi yaklaşımlarından hangisini temsil etmektedir?
A)İdealizm B)Oluş (süreç) felsefesi C)Nihilizm(Hiçcilik) D)Materyalizm(Maddecilik) E)Fenomenalizm(Görüngübilim)

B) İDEALİZM: Varlığı düşünce ya da düşünce cinsinden bir unsurdan oluştuğunu savunan yaklaşıma İDEALİZM adı verilir. (İdea, düşünce ya da düşünülen anlamına gelir.)İdealizme göre, bu dünyada var olan
somut varlıklar gerçek değildir. Çünkü somut varlıklar değişir, kusurludur ve sonludur. Bu dünyada var olan
somut varlıkların var olmasının nedeni yani maddi olarak var olabilmesinin nedeni bu varlıkların düşünülüp, tasarlanıp, tasarıma göre maddenin şekillenmiş olmasıdır. Bunun için varlık insan düşüncesinden ya da ,insan zihninden bağımsız olarak var olamaz. Bir varlığın somut hali, görünüşü değişse bile o varlığın düşüncesi değişmez ve yok olmaz bunun için varlığın var olma nedeni düşüncedir. (Bu yaklaşımın çıkış noktası M.Ö. 5. Yüzyılda Antik Yunan Medeniyetinde yaşamış olan önemli filozof PLATON’un varlık ve bilgi anlayışıdır.)

C) MATERYALİZM (MADDECİLİK): Varlığın madde olduğunu iddia eden yaklaşımdır. İdealizm yaklaşımının
tam karşısında yer alır. Bu yaklaşım varlığın insan düşüncesinden bağımsız olarak dış dünyada bulunduğunu savunur. Düşüncelerin de somut varlıklar yani madde dolayısıyla oluşturulur. Düşünsel varlıkların var olmasının nedeni de somut varlıkların düşünülmesidir. Materyalizm yaklaşımının ortaya çıkışı M.Ö. 6. Ve 5. Yüzyılda yaşamış olan Antik Yunan felsefesinde doğa filozofları ya da arkhe filozofları olarak bilinen filozofların varlık görüşleridir. (Thales – Demokritos- Anaximenes – Empedokles)

D) DÜALİZM (İKİCİLİK): Varlığın iki temel unsurdan oluştuğunu savunan yaklaşımdır. Bu iki temel unsur
madde ve düşüncedir. Bir şeyin var olabilmesi için o varlığın düşüncesinin ve maddesinin olması gerekir.
Düşünce ve madde birbirinden ayrı olarak düşünülemeyen ve birbirinin işlevini yerine getiremeyen
unsurlardır. Bunun için madde ve düşünce birbirine indirgenemez ve birbirini var edemez. Varlık madde ve düşüncedir. Bu yaklaşımın en iyi örneklerinden birisi Descartes’ın insanın varlığını beden ve ruh ile
açıklamasıdır. Descartes’a göre insan ruh ve bedenden oluşur. Ruh düşünme gücüne sahiptir, beden ise yer
kaplama özelliğine sahiptir. Bu iki özellik birbirinin yerini tutamaz. Bunun için insan varlığı iki temel töz ile
açıklanabilir.

E) FENOMENALİZM (Görüngü bilim) : Varlığın fenomenlerden oluştuğunu savunan yaklaşımdır. Fenomen,
görünen görüntüye gelen anlamına gelir. Bu yaklaşıma göre varlık ne tür olursa olsun insan o varlığın
görünen kısmını kendisine görünen kısmını algılayabilir. Varlığın var olmasını sağlayan gerçek özünü insan
algılayabilmesi için varlığın görünen ve değişen özelliklerinden ayıklanması gerektiğini savunur. Bunun için
fenomenalizm, varlıkların insanın algılayabildiği kadar yani kendisine görünen kadar olduğunu savunur.

F) EGZİSTANSİYALİZM (VAROLUŞÇULUK): Çağdaş varlık felsefesi görüşüdür. Bu yaklaşıma göre bir varlığın gerçekten var olması o varlığın varlığının farkında olması anlamına gelir. Kendi varlığının farkında olan, bilinçli olan tek varlık insandır. Çünkü insan diğer varlıklardan farklı olarak düşünebilir ve bilinçli olarak tercih yapabilir. Özgür olan ve bilinçli tercih yapabilen insan kendisinin farkında olan kendisinin ne
olacağına karar veren insan kendisini gerçekleştirebilir. Varlık açısından önemli olan da budur. Kendini
gerçekleştirebilen ve kendisini var eden varlık gerçekten vardır. Bu varoluş biçimine sahip olan tek varlık
insan olduğu için gerçekten var olan tek varlık insandır.

VARLIĞIN NİCELİĞİ PROBLEMİ: Varlığın sayısal özellikleri ile ilgili olan problem alanıdır. Bu alanda öne
çıkan üç yaklaşım vardır. Bu yaklaşımlar: MONİZM – DÜALİZM – PLÜRALİZM‘dir.

MONİZM(TEKÇİLİK): Varlığın tek bir maddeden, elementten ya da düşünceden oluştuğunu savunan
yaklaşımdır. Bu yaklaşıma göre varlığın tek bir nedeni vardır. (THALES – SU)

DÜALİZM (İKİCİLİK): Varlığın iki temel unsurdan oluştuğunu savunan yaklaşımdır. Bu iki temel unsur madde ve düşünce ya da madde ve ruhtur. (DESCARTES)

PLÜRALİZM (ÇOKCULUK): Varlığın ikiden fazla temel unsurdan oluştuğunu savunan yaklaşımdır. Örneğin
varlığın nedenini toprak, hava, su ve ateş olmak üzere dört element (Toprak, hava, su ateş) ile açıklayan
EMPEDOKLES’in varlık anlayışı.

EVRENDE AMAÇLILIK PROBLEMİ: Evrende bir amaç olup olmadığına yönelik tartışmalar iki temel yaklaşım çerçevesinde toplanmıştır. Bunlar MEKANİZM GÖRÜŞÜ ve TELEOLOJİK GÖRÜŞ tür.

MEKANİZM GÖRÜŞÜ: Buna göre evren kendi iç yasalarına göre işleyen bir sisteme sahiptir. Evrenin bir
makine gibi kendi içinde bir sistemi vardır. Bu sistemin işlemesi ise bir düzeni beraberinde getirir. Evrendeki her şey doğal bir nedensellik ilkesine göre gerçekleşir. Bu nedensellik kendiliğinden oluşmuştur doğal düzenin bir gerekliliğidir. Bu düzeni belirleyen bir tanrı ya da soyut bir varlık yoktur.

TELEOLOJİK GÖRÜŞ: Mekanizmin tam karşısında yer alan evren görüşüdür. Bu yaklaşıma göre, evren
Tanrısal bir irade ya da ruhsal bir iradeye göre işlemektedir. Evrene amacını ve düzenini veren Tanrı ya da
ruhsal bir iradedir.

VARLIK TÜRLERİ: Varlık felsefesinde iki tür varlık vardır. Bu varlıklar GERÇEK (REEL) VARLIK ve İDEAL (DÜŞÜNSEL) VARLIKtır.

GERÇEK (REEL) VARLIK: İnsan düşüncesinden bağımsız olarak dış dünyada var olan, somut varlıklardır.
Somut varlıkların fiziksel gerçekliği vardır. İnsan tarafından duyu organları yoluyla algılanabilir. Gerçek
varlıklar belirli bir mekanda ve belirli bir zaman diliminde bulunurlar ve değişime uğrar.

İDEAL (DÜŞÜNSEL) VARLIK: İnsan düşüncesine bağlı olarak oluşan kavramsal varlıklardır. İdeal varlıkların
dış dünyada somut bir gerçekliği yoktur. Duyu organları ile algılanamaz. Belirli bir mekan ve zaman
diliminde bulunamaz. (tek boynuzlu at, deniz kızı, sayılar, herkül, pamuk prenses, örümcek adam)

Bizi Takip Edin

Diyariedebiyat.com ailesi olarak sunduğumuz paylaşım ve içerikleri yakından takip etmek için sosyal medyada bizi takip edin.

📌Facebook grubumuza katılmak için tıklayınız.

📌Telegram grubumuza katılmak için tıklayınız.

📌İnstagram hesabımızı takip etmek için tıklayın.

📌Twitter takip için tıklayınız.