10. Sınıf Haber Metni Konu Anlatımı

Haber: Toplumu ilgilendiren bir olay ya da olgu üzerine edinilen bilginin, iletişim ya da yayın organlarıyla, hedef kitleye zamanında iletilmesidir. Dilimize Arapçadan giren sözcük “herhangi bir olay üzerine edinilen bilgi” anlamında kullanılır.

Haber yazıları: Bilgi ve duyuruların halka iletilmesi için hazırlanan yazılara denir.

Muhabir: Haber toplayan ve yazan kişidir. Osmanlıda “tellal çağırmak, tellal çıkartmak” olarak halka duyurulması gerekli haberleri ulaştırmak için haberci göndermekle aynıdır. Günümüzde aynı işi belediyeler, acil durumlarda resmî daireler teknolojiyi kullanarak yapıyor. Günümüzde ise gelişen kitle iletişim araçlarıyla yapılıyor.

Haber, kaynağını yaşamdan alır. Çok hızlı değişimlerin olduğu günümüz dünyasında habersiz kalmak, âdeta yaşamın dışında kalmak anlamına gelmektedir. Günümüzde sayıları her geçen gün artan yazılı, görsel ve işitsel yayın organları, topluma haber iletmekte ve insanları yaşananlardan haberdar etmektedir. 

Haber metinleri, sanat metinlerine de kaynaklık edebilir. Örneğin Dostoyevski’nin “Suç ve Ceza”, Orhan Kemal’in “Vukuat Var” adlı eserleri bir haberden yola çıkarak yazılmıştır.

Haber Yazılarının Özellikleri

• Haber yazılarının günlük ve önemli olması gerekir.
• Kolay anlaşılır; akıcı, açık ve duru olmalıdır.
• Haber yazıları toplumun büyük bir kısmını ilgilendirmelidir.
• Şiddet içerikli haberler, dikkat çekmek veya reyting almak için tercih edilmemelidir.
• Yazan kişi anlattıkları karşısında tarafsız kalmalı, yorumdan kaçınmalıdır.
• Yanlış anlaşılmalara yer verecek cümlelerden uzak durulmalıdır.
• Anlatılanlar ilgi çekici olmalıdır.

Haberi Oluşturan Unsurlar (5N 1K)

Haberin yazımı açısından günümüzde kullanılan en geçerli yöntem, 5N 1K kuralıdır. 5N 1K kuralı kim, ne, nerede, ne zaman, nasıl, neden (niçin) sorularına göre haberin oluşturulması anlamına gelir. Bu nedenle gazeteci haberini yazarken bu 6 sorunun cevabına haber metninde yer vermeye çalışmalıdır. En çok da “Kim?” ve “Ne?” soruları önemlidir. Okuyucular, “Kim ne yaptı?”, “Kimin başına ne geldi?” ve “Ne oldu?” sorularının cevabını haberde görmek istemektedir. Bu nedenle öncelikle bu iki soru cevaplandırılmalı, ilk paragraftan itibaren okuyucuların merak duygusu giderilmelidir.

“Ne zaman?” , “Nerede?” ve “Nasıl?” soruları da okuyucular açısından önemlidir. Bu sorular da haber metninin devamında cevaplandırılmalı, muhabir haber yazımında öncelikle bu unsurlara yer vermelidir. Aksi hâlde okuyucu, haberi okumayı yarıda bırakmakta, habere olan ilgisini kaybetmektedir.

Haber Yazıları ile İlgili Kavramlar

Gazete: Belirli boyutlu ve sınırlı sayfalı olup birbirini izleyen numaralarla yayımlanan, günlük olaylara ilişkin çeşitli yazı, resim ve ilanları içeren, belirli bir eder karşılığında satılan, genellikle günlük süreli, basım ürünü.

Gazeteci: Bir gazetenin haber, yorum, fikir, resim gibi çeşitli konulardaki malzemesini toplayan, yazan, çizen, çeken ve bu malzemeyi, belli biçimler altında okuyucuları için tertip ve tanzim eden kimse.

İktibas: Tıpkı basım, başka bir kaynaktan elde edilen yazının gazetede aynen yayımlanması.

Sansasyonel haber: Tirajı artırmak için süreli olarak heyecanlı haber vermek.

Spot: Haber metninden biraz daha büyük harfli puntolarla dizilen, haber içindeki özellikleri vurgulayan, ana ayrıntıları başlık kompozisyonu içerisinde sergilemek için kullanılan, genellikle sıralamada başlıktan sonra yer alan haber ayrıntısı.

Sürmanşet: Birinci sayfada büyük puntolarla gösterilen en önemli haber.

Tiraj: Baskı sayısı.

Haber: Toplumda çok sayıda kişiyi ilgilendiren, etkileyen, doğruluğundan kuşku duyulmayan herhangi bir olay, düşünce ya da bilginin, iletişim veya yayın organlarıyla halkın anlayabileceği biçimde ve tam zamanında verilmesi.

Manşet: Birinci sayfanın yukarısında gazetenin adının, fiyatının, adres ve telefon numaralarının bulunduğu bölüm. Gazetenin ilk sayfasına iri puntolarla konulan başlık.

Muhabir: Basın ve yayın organlarına haber toplayan, bildiren veya yazan kişi.

Haber yazısı: Muhabirler tarafından yazılan haber metinleri.

Sütun: Gazete, dergi, kitap vb. yazılı şeylerde, sayfanın yukarıdan aşağıya doğru ayrılmış olduğu dar bölümlerden her biri, kolon.

Tekzip: Bir haberin yanlışlığını ortaya koymak için o haberin muhataplarının gazeteye gönderdikleri, yazılanların doğru olmadığını belirtme, yalanlama metni.  

Asparagas: Şişirme, yalan, uydurma haber.

HABER YAZMA TEKNİKLERİ

1. Ters Piramit Tekniği:

• En önemli bilgiler ilk sırada verilir.
• Özetleyici bir giriş yapılır.
• Olayın önemli yerlerine değinir.
• Habere yönelik bilgilerin, hedef kitlenin ilgisine göre, en önemliden en önemliye doğru bir sıralaması vardır.

2. Dörtgen (Kare) Tekniği:

• Olaylar birbirine eş paragraflar halinde verilir.
• Öyküleyici anlatım kullanılır.
• Okuyucu haberin tamamını okumadan tamamı hakkında bilgiyi alamaz.
• Özet bilgiden sonra haberin ayrıntıları, önemi azalan bir sıra halinde eş paragraflar içinde yazılır.
• Heber gövdesinde kimi zaman haberin geçmişine dair bilgiler de verilir.

3. Düz Piramit Tekniği:

• Ters piramit tekniğinin tam tersidir.
• Ayrıntıdan başlanarak olay anlatılır.
• Sonuca haber metninin sonunda ulaşılır.
• İlgi çeken konular, mizah ve benzeri olaylar bu teknikte yazılır.
• Haber güncelliğini yitirmiyor ve haberin yayımlanacağı yer ve süre sınırlaması yoksa tercih edilir.
• Öyküleyici anlatımla başlar.
• Haberin bilgileri az önemliden çok önemliye doğru sıralanır.
• Öykülü bir girişe yer vermesinden dolayı girişte yoruma da yer verilebilir.
• Daha çok magazin ve mizah içeren konularda kullanılır.

4. Konuşma Dili Tekniği: Haber metni, sesli olarak birine anlatılıyormuş gibi sunulduğu radyo ve televizyon haberlerinde kullanılır.

5. Serbest Yazım Tekniği: Standartlara uymadan, anlaşılır biçimde, haberin “içinden geldiği gibi” yazılmasıdır. Belirli bir tekniği yoktur.

Haberde Görsel Unsurların Kullanımı

Haberi destekleyen nitelikteki fotoğraf, illüstrasyon, karikatür, tablo ya da grafik gibi görsel malzemeler; haberi tanımlayan ya da açıklayan görsel unsurlardır.

Fotoğrafta görülen kişilerin kimlikleri okur açısından bilgilendirici ve önemlidir.

Fotoğraf altı yazısı, başlığa benzememeli ya da haberin özeti niteliği taşımamalıdır. Bu açıdan farklı mesajlar içermesi tercih edilir.

Alıntı kullanılması, metnin uzun tutulmaması ve basmakalıp sözlerden kaçınılması diğer öneriler olarak sıralanabilir.

Dergiler

Dergiler; siyaset, edebiyat, teknik, ekonomi vb. konuları inceleyen ve belli aralıklarla çıkan süreli yayınlardır. Dergilerde araştırma, inceleme, deneme, gezi yazısı gibi birçok türde metne yer verilirken haber yazıları da dergi sayfalarında yer alır.

Dergilerde yer alan haberler, o derginin alanı ile ilgili olur. Örneğin okuduğunuz haber metninin alındığı dergi, bilim ve teknolojiyle ilgili okurlara seslen­mektedir ve sayfalarında yer verdiği haberlerin içerikleri de buna yöneliktir. Dergilerde yer alan haberler gazete haberlerine göre daha uzun olabilir. Bu haberlerde ayrıntılara daha fazla yer verilir.

Dergi haberlerinde habere konu olan alanla ilgili terimlere yer verilir. Alzheimer hastalığını anlatan bir dergide “demans, nörodejeneratif, yapay zekâ algoritması” terimleri buna örnektir.

Gazete, İnternet ve Televizyon Haberciliği

Bilgisayar ortamında iletişim sağlayan genel ağ, dünyada ilk defa 1960’lı yıllarda özel laboratu­varlarda kullanılmıştır. Bir noktada toplanan bilgilere aynı anda farklı birimlerin kolayca ulaşmasını sağlamak amacıyla oluşturulan genel ağ, Türkiye’de 1990’lı yılların başlarında kullanılmaya başlan­mıştır.

Genel ağ; radyo, televizyon, dergi ve gazetecilik gibi yazılı ve görsel basının kullandığı bütün habercilik tekniklerini birleştiren bir haber sunumudur. Kaynağını yazılı ve görsel basından alır.

Genel ağ haberciliği, televizyon ve gazetenin tüm yayın ve iletim sistemlerini bütünleştirmiştir.

Genel ağ haberciliğinde bilginin anında aktarılmasının yanı sıra okurun da içerik ve biçime istediği anda düzeltme ve katkılarıyla müdahale edebilmesi genel ağ haberciliğinin temel avantajı olmuştur

Şiddet içerikli haberlerin reyting aracı olarak kullanılmaması, kullanılan dilin belli kurallarının ol­duğunun unutulmaması, okurun dikkatini çekmek için asparagas haberlere yönelinmemesi zamanla kaliteyi artırıp haberi sunma amacına hizmet edecektir.

Bizi Takip Edin

Diyariedebiyat.com ailesi olarak sunduğumuz paylaşım ve içerikleri yakından takip etmek için sosyal medyada bizi takip edin.

📌Facebook grubumuza katılmak için tıklayınız.

📌Telegram grubumuza katılmak için tıklayınız.

📌İnstagram hesabımızı takip etmek için tıklayın.

📌Twitter takip için tıklayınız.