Cem Yayınları 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 163 Cevapları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Okuduğunuz “Sinekli Bakkal” metninde anlamı verilen kelimelerin dışında bilmediklerinizi metindeki
   bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi sözlükten kontrol ediniz.

🔑Cevap: Bilmediğini kelime varsa sözlükten bulup defterinize yazınız.

2. Metnin tema ve konusunu belirleyiniz.

🔑Cevap:Halide Edip’in olgunluk dönemi eserlerinden olan Sinekli Bakkal İngilizce olarak The Clown and His Daugter (Soytarı ve Kızı) adıyla 1935 yılında yayımlanmasının ardından Türkçedeki ilk baskısını 1936 yılında yapar. Sinekli Bakkal romanı, Adıvar’ın diğer romanları içerisinde ayrıcalıklı bir yer edinmesini hem tekniğine hem de romanda ele alınan meselelerin günümüzde de tartışılıyor oluşuna borçludur. Eser tarihî bir dönemi söz konusu ediyor oluşu yanında Batılılaşma ya da Türk modernleşmesi diye nitelendirilen bir sürecin izlerini de sürebileceğimiz bir karakter gösterir.

ROMANIN TEMASI VE KONUSU: Romanda tarih yalnızca bir dekor işlevi görmekle kalmaz romanın taşıyıcı unsurlarından biri hâline dönüşür. Çok halkalı olay örgüsünün hâkim olduğu Sinekli Bakkal’da II. Abdülhamit Dönemi’nin çeşitli siyasi olaylarına göndermeler yapılmakta ve toplumsal şartlar romanda belirleyici bir rol üstlenmektedir. Yazar bir bakıma bireysel ve toplumsal sorunları döneminin siyasi atmosferiyle sunmak istemiş bunu yaparken de roman kişilerini bu ortamın içinde şekillendirerek çizmeye çalışmıştır.

3. Metindeki temel çatışmayı ve bu çatışma etrafında yer alan diğer çatışmaları belirleyiniz.

🔑Cevap: Romandaki temel çatışma : Romanın II. Abdülhamit Dönemi’nin İstanbul’unu, fakir kenar mahallesi, zengin konakları ve saray çevresiyle her zümreden insana yer vererek anlattığını ifade eden Berna Moran’a göre romandaki bu çevrelerin bir işlevi de belli değerleri temsil etmesidir. “Sinekli Bakkal Mahallesi gelenekleri ve insancıl değerleri sürdüren halk sınıfını; Hilmi ve arkadaşları devrimci aydınları; saray ve çevresi ise yozlaşmış yönetici sınıfı temsil eder. Güzel sesli Rabia’nın hafız olarak bütün bu çevrelere girebilmesi sayesinde bu çevreler bir olay örgüsü etrafında toplanır ve yerlerini alırlar.” Romandaki olaylar Rabia’nın etrafında düğümlenir. Önceleri güzel sesiyle mukabele okuyan, zamanla aldığı musiki eğitimi sayesinde tef, ud, kanun gibi sazları kısa bir sürede öğrenen Rabia’nın sesi dışında etkileyici bir vasfı olmamasına rağmen Vehbi Dede ve Peregrini gibi musikide üstat sayılabilecek isimleri etrafında pervane edişi şaşırtıcıdır. Rabia çoklu bir olay örgüsüne sahip ilk bölümde neredeyse olaylar içerisinde kaybolur. Bunun yanında ikinci bölümün daha çok Rabia’nın Peregrini (Osman) evlilik meselesine odaklanmasıyla romanın ağırlıklı kişisi hâline dönüşür. Saray ve çevresiyle birlikte Jön Türkler’in de temsil edildiği, zengin tasavvuf kültürü ile çevresinde saygı uyandıran Mevlevi Şeyhi Vehbi Dede ile Batı kültürüyle yetişmiş bir piyanist olan Peregrini’ye kadar farklı niteliklere sahip çevre ve kişilikleri barındıran romanda merkez kişisinin Rabia oluşu şaşırtıcı bulunabilir. Öyle ki “Dede, onu kendine bir nevi ruhanî evlat, fikirlerini, felsefesini sadeleştirip halka yayacak müstakbel mürit telakki etmeye başlamıştır.

4. Metnin olay örgüsünü belirleyiniz.

🔑Cevap: Metnin olay örgüsü:

Babası sürgüne giden Rabia dükkanda çalışmaya devam eder. Vehbi Dede ve Peregrini öğrencilerini Rabia’ya bırakacaktır. Vehbi Dede, Rabia’ya artık Mevlit okuyabilirsin demesi onu mutlu eder. Mevlit okumak için sabahları çalışır. Öğleden sonraları öğrencileri için hazırlık yapar. Penbe ömründe hiç namaz kılmamış olsa da Rabia’nın namaz kılışını her zaman izlerdi. Penbe, Rabia ile konuşmak ister ama Rabia onu hep geçiştirir. Rabia on sekiz yaşına girerken Sinekli Bakkal’da on beş yaşından yukarı evlenmeyen kız yoktu.

5. a) Okuduğunuz metindeki kahramanları belirleyerek bunların rol dağılımlarını, fiziksel ve psikolojik
   özellikleri ile toplumsal statülerini belirleyiniz.

🔑Cevap:5. a_ Metindeki kahramanlar : Rabia ne Vehbi Dede gibi bir tasavvuf kültürüne ne de Peregrini gibi bir Batı kültürüne sahiptir. Hatta onun ilk dinî eğitimini aldığı ve tesirinde kaldığı kişi dedesi Hacı İlhami Efendi dini yalnızca Cennet ve Cehennem’den ibaret gören bir din anlayışını seslendirmekte, annesi Emine de imamın akidesinin biricik timsali olarak ortaya çıkmaktadır. Rabia’nın derinlikten yoksun oluşu, kişiliğinin yeterince ifade edilememiş olması olayların nedenselliğini ve gerçekliğini tartışmalı hâle getirmektedir. Öyle ki hem annesini hem dedesini hiç görmediği babası Tevfik için bir çırpıda terk edebilen, annesinin cenazesine bile iştirak etmeyen, aslen Müslüman olmayan kendisinden yaşça büyük birine gönül bırakan ve onunla evlenmeyi göze alan Rabia bu tutumlarında şaşırtıcı davranışlar sergilemektedir. Dedesinin ve annesinin davranışlarını tasvip etmeyen Rabia’nın “memnu” ve “günah” içkiyi Tevfik’in önüne getirişi de bir o kadar şaşırtıcı görülebilir. Vehbi Dede geleneksel olanı, klasik Doğu müziğini temsil etmekte bunun yanında Peregrini ise Batı müziğini temsil etmektedir. Rabia hem Vehbi Dede’den hem de Peregrini’den müzik eğitimi alır. Kendini Vehbi Dede’ye yakın hissetmekle birlikte birini tamamen benimseyip diğerini yok saymak gibi bir anlayışı söz konusu değildir. Hem mevlitten hoşlanır, ud çalar hem de piyano ve org dinlemekten haz alır. Böylece müzik üzerinden bir uzlaşı söz konusudur.

b_Romandaki kahramanlar karakterdir. Çünkü hepsinin özel özellikleri vardır. “Kızın içinde hayat herhâlde biraz yavaşlamış. Ruhundaki eski daraban hissedilmiyor. Fakat ev kadınlığına da kusur bulmak imkânı yok. Kocasının maddi ihtiyaçlarını en küçük teferruatına kadar tatmin ediyor. Böyle bir patlıcan kızartması, böyle bir cacık değme bir kadının kârı değil.”

6. a) Okuduğunuz metindeki zaman ve mekânın özellik ve işlevlerini belirleyiniz.

🔑Cevap: a.Metnin zaman ve mekan özellikleri : Sinekli Bakkal romanı öykü zamanı olarak her ne kadar II. Meşrutiyet’e giden bir süreci ele alıyor gözükse de aslında Türk toplumunun Batılılaşma süreci diye adlandırılan bir süreçle birlikte ortaya çıkan ve gittikçe derinleşen bireysel ve toplumsal problemleri ele alan ve bu problemlere birtakım çözümler, uzlaşı alanları oluşturmak isteyen bir roman olarak okunmalıdır.

Mekan : Bir mekân olarak Sinekli Bakkal semti; samimiyeti, sıcaklığı ile Saray ve çevresine karşı konumlanır. Abdülhamit taraftarları ile Jön Türkler fikrî bir çatışma halindedirler. Selim Paşa ile oğlu Hilmi aynı sebeple kavgalıdır. İmam Hacı İlhami Efendi ile Vehbi Dede, Vehbi Dede ile Pregrini din ve müzik eksenli bir çatışmanın tarafı hâline gelirler. Romanda bütün bu çatışma alanları kimi zaman bir uzlaşıyla sonuçlandırılmaktadır.

b) Metindeki kahramanların ruh hâli ile zaman ve mekân arasında bir ilişki var mıdır? Açıklayınız.

b.Sinekli Bakkal romanında ruh hali ve mekan arasındaki ilişki : Vehbi Dede geleneksel olanı, klasik Doğu müziğini temsil etmekte bunun yanında Peregrini ise Batı müziğini temsil etmektedir. Rabia hem Vehbi Dede’den hem de Peregrini’den müzik eğitimi alır. Kendini Vehbi Dede’ye yakın hissetmekle birlikte birini tamamen benimseyip diğerini yok saymak gibi bir anlayışı söz konusu değildir. Hem mevlitten hoşlanır, ud çalar hem de piyano ve org dinlemekten haz alır. Böylece müzik üzerinden bir uzlaşı söz konusudur. Yazarın başka romanlarında da ele aldığı din ve dine ait değerler Sinekli Bakkal’da da önemli bir mesele hâline gelir. Din iki farklı tip üzerinden temsil edilmektedir. Sinekli Bakkal imamı İlhami Efendi kuru nas haline getirdiği dini yalnızca bir korkutma aracına dönüştürürken Vehbi Dede ise “Bence şeytan ve Allah diye kâinatta iki kuvvet yoktur. Hepsi, her şey tek bir hakikatin, bir tek kuvvetin görünüşü”dür. (s. 72) diyen ve hepsinin kaynağında aşkı gören bir anlayışı seslendirmektedir. Romanda tasavvufu temsil eden Vehbi Dede’nin Mevlevi oluşu ve birçok problemin Vehbi Dede’nin temsil ettiği anlayışla çözüleceği ifade edildiği görülür. Rabia’nın sonradan Müslüman olarak Osman adını alan Peregrini ile evlendirilmiş olması da bu bağlamda ele alınmalıdır. Böylece tasavvuftan beslenen din ortak bir iletişim alanı hâline gelmektedir. Sinekli Bakkal’da kadın ve kadına yüklenen değerler de dikkat çekicidir. Vehbi Dede ve Peregrini’den müzik eğitimi alan Rabia’nın saray ve çevresi başta olmak üzere erkeklerin de bulunduğu ortamlara giriş çıkışı ve kimi zaman onların da bulunduğu mekânlarda mevlit okuyuşu dikkat çeker. Ayrıca Rabia üzerinden kadının giyim kuşamı noktasında da bazı yaklaşımlar dile getirilmektedir. Hilmi Efendi, Selim Paşa tarafından konakta yetiştirilmek için istenen Rabia’nın modadan etkilenebileceğini düşünür. Selim Paşa’nın cevabı serttir: “Çocuğun kıyafetini değiştirecek değiliz.” (s. 57). Rabia, Kanarya Hanım’ın köşkünde, sarayda başörtüsü ile oturmak âdeti olmadığını öğrenir ve başındaki örtüyü çıkardığında tedirginlik yaşar çünkü Peregrini de buradadır ve henüz Müslüman olmamıştır: “Rabbim, sen günahımı affet, başımda örtü yok. Vehbi Dede’den kaçtığım yok, çünkü o derviş. Şehzadelerden kaçılmazmış, fakat bu herif, üste de bir gâvur, diyordu.” (s. 259) Aynı Rabia’nın Asım Bey’in kızı ile Hüsnü Paşa’nın karısını “Ne kadar da frenk karılarına benzemeye yeltenmişler.” (s. 312) diye eleştirdiği görülür.

Adıvar’ın romandan hareketle, kadın erkek ilişkisi, kadın kıyafeti gibi konulardaki tavrının ne tamamen Batılı olmak ne de geleneği olduğu gibi devam ettirme noktasında olduğunu ifade edebiliriz. Buna göre kadın şartlara göre kendini ayarlayabilmelidir. Batılı olmak adına gülünç duruma düşmemeli, bununla birlikte yeri geldiğinde alışkanlıklarını değiştirebilmelidir.

6. a) Okuduğunuz metinde anlatıcının özelliklerini ve hangi bakış açısının kullanıldığını belirleyiniz.

🔑Cevap: Üçüncü kişi yani yazar anlatıcı kullanılmıştır. İlahi/tanrısal bakış açısıyla yazılmış bir metindir. Tanrısal bakış açısını kullanan yazar, kahramanların öncesi ve sonrasını bilirken kalplerinden geçenlerin de farkındadır.
b) Kullanılan bakış açısı anlatımı nasıl etkilemiştir? Açıklayınız.

🔑Cevap: Tanrısal bakış açısıyla yazılmıştır. Yazar kahramanların her şeyine hakim olduğu için yazara kolaylık sağlamıştır. Kahramanların içinden geçenleri okura yansıtmasında kullanmıştır.

7. Metindeki anlatım biçimleri ve tekniklerini, bunların işlevlerini belirleyiniz.

🔑Cevap: Öyküleme ve betimle anlatım biçimlerinden faydalanılmıştır. Betimlemeler olayların ve mekanın okuyucunun gözünde canlanmasına yardımcı olmuştur. Kişiler, olay örgüsü, mekân ve zaman ögeleri bulunması öyküleyici anlatımın bir özelliğidir. Diyalog tekniği kullanılmıştır. Rabia ve Penbe’nin konuşmalarını görüyoruz. İç konuşma tekniğini Rabia’nın kendi kendine konuşmasından anlıyoruz.

8. Metinde yazara özgü dil ve anlatım özelliklerini belirleyiniz.

🔑Cevap: Yazar dönemine özgü olan dil ve anlatım özelliklerini kullanmıştır.

8. Metinde millî, manevi değerler ile sosyal ögeleri belirleyerek metnin yazıldığı dönemin gerçekliğini
   yansıtan unsurları ve metnin dönemin gerçekliğiyle ilişkisini açıklayınız.

🔑Cevap: Rabia Müslüman bir kız olmasına rağmen Peregrini Müslüman olup onunla evlenir. Aşk için din değiştirilmiştir. Kız Tevfik bir orta oyunu karakteridir. Mevlevilik kültüründen izler var.

8. Metindeki açık ve örtük iletileri belirleyiniz.

🔑Cevap: Örtük ileti: Rabia’nın Doğu-Batı çatışmasına maruz kaldığını ve onun üzerinden bir karşılaştırmanın söz konusu edilmesidir.

Açık ileti: Orta oyuncusu Kız Tevfik’in kızı olan Rabia’nın musikiye mevleviliğe hayranlık duyması, bu yönde eğitim alması ve sonrasında kendi dininden olmayan birine aşık olmasıdır.

8. Halide Edip Adıvar, millî edebiyat anlayışıyla yazan yazarlarımızdandır. Bu anlayışta yazan diğer yazarlarımızı ve onların bazı eserlerini defterinize yazınız.

🔑Cevap: Yakup Kadri Karaosmanoğlu: Milli Savaş Hikayelerimiz

Refik Halit Karay: Memleket Hikayeleri

Reşat Nuri Güntekin: Çalıkuşu

Peyami Safa: Fatih-Harbiye

Memduh Şevket Esendal: Ayaşlı ve Kiracıları

Abdülhak Şinasi Hisar: Fahriye Abla

8. Okuduğunuz metin ve Halide Edip Adıvar hakkında verilen bilgilerden hareketle metin ile yazar arasındaki ilişkiyi değerlendiriniz.

🔑Cevap: Halide Edip Adıvar, Milli Edebiyat dönemi yazarlarından biridir. Bu dönem milletimizin kendi kültürüne kendi diline yöneldiği bir zamandır. Kurtuluş savaşı bu dönemdedir. Halkın ruh hali metinlere yansımıştır. Halkın o dönemdeki kültür yapısı yazar üzerinde görüldüğü gibi eserlerine de işlemiştir.

Bizi Takip Edin

Diyariedebiyat.com ailesi olarak sunduğumuz paylaşım ve içerikleri yakından takip etmek için sosyal medyada bizi takip edin.

📌Facebook grubumuza katılmak için tıklayınız.

📌Telegram grubumuza katılmak için tıklayınız.

📌İnstagram hesabımızı takip etmek için tıklayın.

📌Twitter takip için tıklayınız.