10. SINIF ROMAN

Roman Nedir?

Roman: Yaşanmış ya da yaşanabilecek olayların, insanlar arasındaki ilişkilerin, insan psikolojisinin uzun bir şekilde yer ve zaman bağlamında anlatıldığı edebi türdür. Roman; insanı en iyi anlatan, tanıtan ve insanın psikolojisini en ayrıntılı yansıtabilen bir türdür.

Roman Türünün Tarihi Gelişimi

Miguel de Cervantes‘in 17. yüzyılda yazdığı Don Kişot, roman türünde yazılan ilk eserdir. Eser roman türnün ilk başarılı örneği olarak kabul edilir. 17. yüzyılda İngiltere’de Daniel Defoe “Robinson Kruze” yu, Jonathan Swift “Guliver’in Gezileri” bu türün ilk örnekleri arasındadır.

Roman türünün yetkin örnekleri 19. yüzyılda verilmeye başlanır. Roman türü karakteristik özelliklerini romantizm ve realizm akımları sayesinde 19. yüzyılda kazanmıştır. Bu tür özellikle 18. ve 19. yüzyılda gelişmiştir. Bu yüzyıllarda İngiltere, Fransa ve Rusya romanın en geliştiği ülkeler olmuştur.

Türk Edebiyatında Roman

Türk edebiyatında roman, Tanzimat dönemiyle birlikte görülmeye başlar. Çünkü Tanzimat dönemiyle birlikte Batı etkisine girmeye başlamıştır. Roman Batı etkisinde gelişen bir tür olduğu için bizde de Batı etkisinde gelişen ilk dönem olan Tanzimat döneminde görülmüştür.

Tanzimat’tan önce roman ve hikâye gereksinimini karşılayan halk hikâyeleri, mesneviler ve meddah hikâyeleri gibi nazım ve nesir halinde eserler vardı.

💥Edebiyatımızda ilk roman çeviri eseri: Kamil Paşa‘nın Fenelon’dan çevirdiği “Telemak“tır.

💥Edebiyatımızda ilk yerli roman, Şemsettin Sami‘nin “Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat” adlı eseridir.

💥Edebiyatımızda ilk edebi roman, Namık Kemal‘in “İntibah” adlı eseridir.

💥Edebiyatımızda ilk tarihi roman, Namık Kemal‘in “Cezmi” adlı eseridir.

💥Edebiyatımızda ilk köy romanı ve ilk natüralist roman, Nabizade Nazım‘ın “Karabibik” adlı eseridir.

💥Edebiyatımızda ilk realist roman, Recaizade Mahmut Ekrem‘in “Araba Sevdası” adlı eserdir.

💥Edebiyatımızın ilk psikolojik roman denemesi ve tezli roman, Nabizade Nazım‘ın “Zehra” adlı eseridir.

💥Edebiyatımızda ilk psikolojik roman, Mehmet Rauf’un “Eylül” adlı eseridir.

💥Edebiyatımızda ilk polisiye roman, Ahmet Mithat Efendi‘nin “Esrar-ı Cinayat” adlı eseridir.

💥Batılı anlamda ilk roman, Halit Ziya Uşaklıgil‘in “Mai ve Siyah” adlı eseridir.

💥Edebiyatımızda ilk kadın romancı Fatma Aliye‘dir.

💥En başarılı psikolojik romanımız Peyami Safa‘nın “9. Hariciye Koğuşu“

💥Kurtuluş Savaşı’nı doğrudan işleyen romanımız Halide Edip‘in “Ateşten Gömlek” adlı eseridir.

💥İç monolog tarzıyla yazılmış ilk roman Adalet Ağaoğlu‘nun “Bir Düğün Gecesi” adlı eseridir.

Roman türünün Özellikleri Nelerdir?

📌Olay çevresinde oluşan anlatmaya bağlı bir türdür.

📌Kişi sayısı çoktur.

📌Olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır.

📌Kahramanların özellikleri ayrıntılı anlatılır.

📌Kişilerin fizyolojik, psikolojik ve sosyal özellikleri ayrıntılı olarak anlatılır.

📌Kahramanlar genellikle insandır ancak hayvanların da kahraman olduğu romanlar da vardır. (George Orwell’in yazdığı Hayvan Çiftliği romanı ; Abbas Sayar’ın Yılkı Atı romanı vb.)

📌Geniş bir zaman diliminde olaylar geçer.

📌Romanın temel ögeleri; olay, kişi, zaman ve mekândır.

📌Olaylar genellikle ilahi bakış açısıyla anlatılırken bazen de kahraman bakış açısıyla anlatılır.

📌Betimlemelere ağırlık verilir.

📌Serim, düğüm ve çözüm bölümlerinden oluşur.

Romanın Yapı Unsurları Nelerdir?

📍Olay

📍Kişi

📍Mekân

📍Zaman

Olay/Olay Örgüsü

Metindeki kahramanlar arasında geçen her şey olaydır. Edebi metinlerde, eseri oluşturan bütün ögelerin, bir ana tema etrafında bir araya gelerek belli bir sistem, düzen oluşturmasına olay örgüsü denir.

Olay örgüsü, Okuyucuda ya da dinleyicide estetik bir haz uyandırmak için sanatçı tarafında tasarlanmış bir kurgudur. Gerçek hayattan yararlanılsa bile gerçek olaylardan farklı kurmaca bir örgüdür. Romanda her olay ve olgu, eyleme dönüşmüş istekler, tutkular, özlemler, düşler, … şeklinde görürüz.

Kişi

Olaylar belirli kişiler çevresinde anlatılır. Olaylar sırasında her kahramanın belli bir rolü vardır. Roman kişileri kadro olarak eserde oldukça zengindir. Kahramanlar genellikle insanlardan oluşur. Bazı eserlerde hayvan kahramanlara da rastlayabiliriz.

Tip: Anlatmaya bağlı metinlerde olayın merkezinde bulunan, ait olduğu toplumsal sınıfın veya zümrenin ayırıcı özelliklerini üzerinde taşıyan kişidir.

Karakter: Bir varlığın, kişinin kendine özgü yapısı; onu benzerlerinden ayıran temel özelliğidir. Olay içinde olumlu veya olumsuz yönleriyle verilen belli bir tip özelliği göstermeyen kişilerdir. Karakter kimseye benzemez, kendisiyle sınırlıdır.

⚠️Tip ile Karakter Arasındaki Fark⚠️

🔆Tipin toplumsal boyutu vardır. Karakter, bireydir.

🔆Toplumsal sorunlar tip üzerinden işlenir. Karakter ise kendine ait olaylarla anlatılır.

🔆Tip belirli ayırıcı özellikler sergiler. Karakter, olaylara bağlı olarak değişken özellikler gösterir.

Mekân

Olayların geçtiği sahnedir. Kişi ve nesnelerin birbirine olan konumunu gösterir. Metindeki her mekânın mutlaka bir fonksiyonu ve kişileri etkileyecek düzeyi vardır. Mekânın betimlenmesi hem okurun olayı iyi kavraması hem de anlatının bütünlük içinde olması açısından çok önemlidir.

Zaman

Anlatmaya bağlı metinlerde olayın gerçekleştiği vakittir. Bu metinlerin hiçbiri zaman kavramından bağımsız düşünülemez. Yapıt içerisinde geçen ve zaman anlamı taşıyan sözler, olayların gerçekleştiği zamanı ifade eder.

Anlatıcı ve Bakış açıları için tıklayınız❗️

Roman Türleri Nelerdir?

Tanzimat Dönemi’nde Roman

İlk roman örnekleri 1860 yılından sonra yazılmaya başlamıştır. Bir süre Fransız edebiyatından romanlar çevrilmiştir. İlk yerli romanımız Şemsettin Sami tarafından yazılmış Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat‘tır. Eserin özellikleri dönemini yansıtır. Tanzimat edebiyatı, Tanzimat’ın ilânından yirmi yıl kadar sonra 1860’ta Şinasi’nin Agâh Efendi ile Tercümân-ı Ahvâl gazetesini çıkarmasıyla başlayan ve 1895’e kadar süren edebî dönemin adıdır. Gazetenin gelişiyle birlikte roman, hikâye, deneme, makale gibi türlerde önemli değişimler gözlenmiştir.

Türk edebiyatında önemli bir anlatım birikimi ve geleneği olmakla birlikte roman türünün ilk örnekleri önce çeviri, sonra da Batı romanlarının taklit edilmesi yoluyla bu dönemde oluşturulmuştur.

Şemsettin Sami’nin ilk yerli roman olan “Taaşşuk-ı Tal’at ve Fıtnat” adlı eserinden sonra ilk edebî roman Namık Kemal’in “İntibah” adlı eseridir. Halka yönelme, halkı aydınlatma ve eğitme görevini üstlenen Ahmet Mithat, Namık Kemal gibi sanatçılar; günlük yaşamı konu edinen, sosyal yaşamla ilgili sorunları (yanlış ve mutsuz evlilikler, esaret, Batılılaşmayı yanlış yorumlayan gençler vb.) dile getiren romanlar yazmışlardır. Romantizmin etkisindeki bu eserlerde olayların kuruluşunda rastlantılara çok yer verilmiş, tasvirler eseri süslemek için kullanılmıştır. Kişiler çoğu zaman tek yönlüdür. Genellikle bir ibretle son bulan eserlerde yazar, roman tekniğine aykırı olarak yer yer olay ve düşüncelere karışır.

İlk çeviri eserimiz Yusuf Kamil Paşa‘nın Franszı yazar Fenelon‘dan tercüme ettiği “Telemak” adlı eserdir.

Bu dönemde verilen eserlerde “romantizm akımı”nın etkisiyle daha çok sosyal konular işlenmiştir.

Sosyal konuların yanında günlük yaşam, kadın-erkek ilişkileri, esaret, yanlış Batılılaşma vb. konular da işlenmiştir.

Tanzimat edebiyatının I. dönem sanatçıları: Şinasi (Klasisizm), Namık Kemal, Ahmet Mithat ve Şemsettin Sami romantizm akımının etkisinde kalmıştır.

Tanzimat edebiyatının II. dönem sanatçıları: R. Mahmut Ekrem, Samipaşazâde Sezai, Nabizâde Nazım ise realizm akımının etkisinde eser yazmıştır.

Romanlarını realist ve natüralist etkilerle daha gerçekçi bir zemine taşımak isteyen Recaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası), Sami Paşazâde Sezâî (Sergüzeşt) ve Nabizâde Nazım (Karabibik, Zehra) bu dönemin diğer önemli sanatçıları arasında yer alır.

Servetifünun Dönemi’nde Roman

Servetifünun topluluğu 1896-1901 yılları arasında Servetifünun dergisi etrafında toplanan edebiyatçılardan oluşmuştur. Edebiyatıcedide adıyla da anılan bu topluluk Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin, Halit Ziya Uşaklıgil, Mehmet Rauf, Hüseyin Cahit Yalçın, Süleyman Nazif, Ahmet Şuayp, Hüseyin Suat Yalçın gibi sanatçılardan oluşmuştur.

Toplumsal konular yerine bireysel konulara yönelme vardır.

Oldukça ağır ve süslü bir dil kullanılmıştır.

Türk edebiyatında Batı tekniğine uygun ilk romanlar bu dönemde verilmiştir.

Bu dönem romanlarında realizm akımının etkisi vardır. Realizm akımının etkisiyle güçlü bir ruhsal ve gerçekçi mekân betimlemeleri romanların belirgin özelliklerindendir.

Eserlerde mekân olarak İstanbul tercih edilmiştir.

Kahramanlar genellikle seçkin ve aydın kişilerdir.

Servetifünun edebiyatının geliştiği dönem II. Abdülhamit Dönemi’dir. Bu dönemdeki siyasi ve sosyal koşullar sebebiyle Servetifünun topluluğu içe dönük ve karamsar bir yapıyla Türk edebiyatındaki yerini almıştır. Servetifünun sanatçılarının birçok eserinde görülen “hayal kırıklığı, kaçış” konusu öne çıkmıştır.

Servetifünun sanatçılarından Hüseyin Cahit Yalçın tarafından çevrilen “Edebiyat ve Hukuk” adlı makale, Servetifünun dergisinin kapatılmasına ve bu topluluğun dağılmasına neden olmuştur.

Servetifünun döneminde yazılmış romanlar:

Milli Edebiyat Dönemi’nde Roman

Millî Edebiyat Dönemi, 1911’den 1923 yılını Cumhuriyet’in ilanına kadar geçen süreyi- kapsayan edebî dönemdir. II. Meşrutiyet’in ilan edilmesiyle başlayan “Türkçülük” akımı, “edebiyatta millî kaynaklara dönme” fikrini beraberinde getirmiştir. Bu anlayış doğrultusunda eserler veren sanatçılar, sade dil kullanmaya ve eserlerinde yerli hayatı konu edinmeye başlamışlardır. Bu amaçla Arapça-Farsça kelimelerden uzak, saf Türkçe kelime kullanımını benimsemişlerdir.

Milli edebiyat romanlarında bireysel temalardan çok “Türkçülük, Milli Mücadele, yanlış Batılılaşma, çağdaşlaşma, yoksulluk, cehalet, gerilik” gibi konular öne çıkar.

Toplum için sanat anlayışıyla birlikte dilde sadeleşme başlamış ve romanlar günlük konuşma diliyle yazılmıştır.

Yerli hayatı ele alma konusunda Mehmet Emin Yurdakul, Mehmet Âkif Ersoy gibi şairler ile Refik Halid Karay, Reşat Nuri Güntekin gibi roman ve hikâye yazarları ön plana çıkmışlardır. Tanzimat ve Servetifünun dönemlerinde hikâye ve romanda konu edilen olaylar için mekân İstanbul iken Millî Edebiyat Dönemi’nde İstanbul’un dışına çıkılmıştır. Yurdun her bir köşesi mekân olarak kullanılmış, köy ve taşra hayatı da edebiyattaki yerini almıştır. Böylelikle her tabakadan insanın yaşantısı, roman ve hikâyede konu olarak kullanılmıştır.

Halide Edip’in Ateşten Gömlek, Vurun Kahpeye; Yakup Kadri’nin Yaban; Samim Kocagöz’ün Kalpaklılar; Kemal Tahir’in Yorgun Savaşçı; Tarık Buğra’nın Küçük Ağa gibi eserleri Kurtuluş Savaşı’nın işlendiği eserlerden bazılarıdır.

Millî Edebiyat Dönemi roman ve hikâye yazarları arasında Ömer Seyfettin, Halide Edip Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Refik Halid Karay, Aka Gündüz gibi isimler yer alır. Bu dönemde yer alan sanatçıların büyük bir kısmı Cumhuriyet Dönemi’nde de eserler vermiştir.