Anlatım Teknikleri ve Örnekleri

Öyküleyici metinlerde gösterme (diyalog, iç konuşma, bilinç akışı), tahkiye etme (kişi tanıtımı, olay anlatımı, geriye dönüş, iç çözümleme, özetleme), pastiş, parodi ve ironi gibi anlatım tekniklerinden yararlanılır.

Gösterme (Sahneleme):

Olaylar, kişiler, varlıklar okuyucuya doğrudan sunulur. Anlatıcı, okuyucu ile eser arasına girmez. Okuyucunun dikkati eser üzerinde yoğunlaşır. Bu teknikte kişilerin konuşmaları ve hareketleri yansıtılarak okuyucunun kendisini eserin kurmaca dünyasında hissetmesi sağlanır. Gösterme tekniği; diyalog, iç konuşma veya bilinç akışı şeklinde olabilir.

Diyalog Tekniği:

Hikâyede kahramanların karşılıklı konuşmalarına dayanır. Kahramanların psikolojik ve sosyolojik durumlarına açıklık getirir. Kahramanlar, sosyal statülerine uygun biçimde konuşturulur.

Örnek:

— Canım, neden söküyorsunuz? dedim.
— Mühendis Ahmet Bey söktürüyor.
— Ne yapacak bunları?
— Yukarıda deri tüccarı Hollandalı var ya hani, onun bahçesini düzeltiyorlar da…
— İngiliz çimi alsın, eksin, mademki herif zengin…

İç Konuşma Tekniği

Bu teknikte yazar, anlatmak istediklerini kahramanın kendi ağzından, kafasından geçenler şeklinde okuyucuya aktarır. İç konuşma tekniğinde, kahramanın duygu ve düşünceleri sesli düşünme şeklinde yansıtılır. Kahraman kendi kendine konuşur gibidir fakat düşünceleri düzenlidir.

Örnek
“Dönüp bakmak istedim. Belki de çok istediğim için dönüp bakamadım. Olabilir. Gökten bir kuş hişt hişt ederek geçmiştir. Arkamdan yılan, tosbağa, bir kirpi geçmiştir. Bir böcek vardır belki hişt hişt diyen.”
Sait Faik Abasıyanık, Hişt, Hişt!..

Bilinç Akışı:

Hikâye kahramanının aklından geçenler birinci kişi ağzından yansıtılır. Yazar; kahramanın, hayatı, nesneleri etrafında gördüğü şeyleri nasıl algıladığını aktarır. Derin, soyut ifadelerden oluşur. Kahramanın zihninden akıp giden düşüncelerde mantıksal bir bağ yoktur. Daha çok çağrışım ilkesine göre akarlar. Gramer kuralları gözetilmez.

Bilinç akışında yalnız düşünceler değil, duyumla, imgeler de yer alabilir. Kahramanın zihninden geçenleri aralıksız olarak ve seri halde, belli bir sıraya koymadan olduğu gibi aktarmaya çalışan bir anlatım tekniğidir.

Noktalama işareti kullanılmadan yazılan metinler de vardır. Çünkü zihinden geçen düşüncelerin imla kuralıyla işi yoktur.

Bilinç akışı ile iç konuşma tekniği genellikle iç içe kullanılır.

Örnek:

“Param var. Nüfus cüzdanım yanımda değil. O gerekli sanırım. Adama, Sarıkumluyum da diyemem, evine gitseydin der, inanmaz da kapının sürgülenmesi hikâyesine, kuşkulanır, inansa bile bir türlü, otelin önünden geçemem bir daha. En iyisi açıkça yanıma almadım, demek. Balığa çıktık derim. Lâf olsun diye zaten birer balık çektik Suat’la. O, eli boş dönmesin diye aldı yanına. Eve götürür, tel dolabının orta yerine yerleştirir. Ailece paylaşacak olsalar, bir tadımlık bile düşmez her birine. Bilemedin, kedinin önüne attırır büyük hanım. Ama balığa çıkan Suat, balıkla dönmüştür eve. Anam bilir niye çıktığımı denize. Bir şey söylemeği de Dilâver Hanımlığına yediremez. Balığı attım zaten. Ölü eti ne yapayım. Otelde gülerlerdi tek balığı görseler. Hem onlara ne. Gider yatarım. Dertleri künye ise ezbere okurum. Köyün yabancısı olsameski mahalledeki otelin yerini bilir miydim sanki.” Bilge Karasu, Troya’da Ölüm Vardı