”O İYİ İNSANLAR , O GÜZEL ATLARA BİNİP GİTTİLER…”

İNSAN DÜŞLERİ ÖLDÜĞÜ GÜN ÖLÜR…

“SEN ÇOK İYİ BİR ADAMSIN”DER YAŞAR KEMAL BİR ESERİNDE. ÇÜNKÜ KÖTÜLÜĞÜN SÜRMESİ İÇİN İYİLERİN ÖLMESİ GEREKTİĞİNİ BİLİYORDUR. BELKİ DE BU YÜZDEN YAZAR ŞU CÜMLEYİ:

”O İYİ İNSANLAR , O GÜZEL ATLARA BİNİP GİTTİLER…”

Demirciler Çarşısı Cinayeti: Zor, bir o kadar da güzel… Her Çukurovalı gibi ben de Yaşar Kemal ile övünüyorum. Bu başkaldırıyı ve ezilen insanın yanında olmayı buradan samimi ve içten şekilde gördüm. Türk edebiyatı ve dünya edebiyatının en önemli yazarlarından biri: Yaşar Kemal.

“elbet birgün, bütün çiçekler beyaz açar

hür ve mes’ut bir şarkı halinde

pencerelerimizden uzanır nur.

istediğimiz şekilde doğar gün,

dilediğimiz gibi yağar yağmur.”

Yazarın Çukurova’da geçen romanlarında, ekonomik ve politik yasaların biçimlendirdiği toplumsal dönüşümler doğrultusunda insan ilişkileri, ekolojik bir yaklaşım eşliğinde işlenirken erkeklik hâlleri de yoğun olarak karşımıza çıkar. İki ciltten oluşan Akçasazın Ağaları eseri, erkek karakterlerin iktidar kurma ve kendi dışındaki iktidar unsurlarıyla ataerkil bir zihniyet temelinde yan yana gelme durumlarına dair bir içerik okuması sağlar.

Akçasazın Ağaları’nın ilk cildi Demirciler Çarşısı Cinayeti (1998); “o iyi insanlar, o güzel atlara bindiler çekip gittiler” cümlesiyle başlayıp yine aynı cümleyle sonlanır. Yazar, romanın ikinci cildi Yusufçuk Yusuf’a (1999) ise bir kelimesi eksik olarak “o iyi insanlar, o güzel atlara bindiler gittiler” cümlesiyle başlarken, romanın sonunu “o iyi atlar, o iyi insanları aldılar çektiler gittiler” cümlesiyle getirir. Bu ifadelerin, her iki roman söz konusu olduğunda arka planında anlamlı sosyolojik verilerle desteklendiğini ve bunların değişim, yozlaşma, ekolojik yıkım, ekonomik ilerleme ekseninde çözümlenmesi gereken birçok sürece gönderme yaptığını belirtmek gerekir.

Romanda Sarılar Aşireti’nden Sarıoğlu Derviş Bey ile Akyollu Aşireti’nden Mustafa Bey, bakmakla yükümlü oldukları aşiret insanlarıyla beraber kendi sosyal ortamlarında yaşarlar. Bu can düşmanları arasındaki kan gütme süreci, dönüşen sosyo-ekonomik koşullara uygun biçimde noktalanır. Feodal beylerin ölümüyle geride kalan ailelerin üyeleri Adana’ya yerleşmiş, yeni sermaye sınıfının içinde yerlerini özenle almışlardır. Kan davasını sürdüren roman karakterleri açısından ilginç olan şey, iki ağanın da İstanbul’da eğitim görmüş olmalarıdır. Cumhuriyetin ilk dönemine denk gelen bu süreçte örneğin Derviş Bey’in Batı dillerinden birkaçını bilmesi, üniversite okumuş olması, aynı şekilde Mustafa Bey’in de İstanbul’da eğitim görmüş olması toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin ataerkil davranışlarında bir değişim meydana getirmemiştir. Her iki bey, kendi ataerkil gerçekliklerini var ettikleri toplumsal koşullarda katı cinsiyetçi tutumlarından bir şey kaybetmemiştir. Bu pencereden bakıldığında Yaşar Kemal, romanında erkeklik hâllerinin gücünü koruduğu mekânsal ve toplumsal dönüşümün boyutlarını en ince ayrıntısına kadar verirken, toplumsal cinsiyet açısından önemli bir eleştiri alanı açmaktadır.

Yazar, yer yer eleştirilen toplumsal eşitsizlik kaynaklarına rağmen bir iktidar unsuru olarak erkekliğin baskın biçimlerini gösterir. Parayı kullanan başat erkeklik özellikleri hem zayıf ve güçsüz erkekleri (içsel hegemonya) hem de kadınları (dışsal hegemonya) ezmektedir. Hiç şüphesiz ki, bu anlamda söz konusu yapıtların sosyal analizinin erkeklik çalışmaları için önemli veriler ortaya çıkarması mümkündü.

Diğer yandan Yaşar Kemal, bu baskın ağa/bey karakteriyle özdeş ataerkil ögeler ile ekonomik ve politik gücü elinde bulundurarak erkeklik hâllerini sürdüren karakterler dışında iyi ve adil olduğu için sırtından vurulan demirci Mustafa, kendisine yapılan haksızlığa karşı Kurtboğa Ağa’yı öldüren Tellal, köylülere haksızlık yapan Süleyman Aslansoypençe’yi vuran Mestan ve ağaların zulmüne uğrayan Arzuhâlci Ali gibi sosyal karakterleri de işler. Yazar, güçsüz ama onurlu ve hakikati bilen bu insanlar tarafından öldürülen hırs abidesi ağaları okurun dikkatine yenilmiş olarak sunmaktan geri durmaz. Ataerkil yapının elini güçlü kıldığı ayrıcalıklı ağa/bey rolündeki erkeklerin bir kısmı yazarın biçimlendirdiği roman evreninde açıkçası yok edilirler. Derviş ve Mustafa gibi toplumsal konumları değişime yenik düşenlerse kendi sonlarını beraberinde getirirler.

Yaşar Kemal, umudun romancısıdır. Fakat bu özelliği, onu toplumsal gerçekliğin hegemonik erkeklik gibi arzu edilmeyen yanlarını başka eşitsizlikçi ilişkiler ağında, özellikle sınıfsal işlemesine ve bunlara tarihsel bir olgu kazandırmasına engel olmaz. Yazar; güçsüzlerin, sahipsizlerin, kimsesizlerin, topraksızların, adalet arayanların sözcülüğünü yaparak eserlerinde insanlık için umut aşılar. Romanda yoksul ve topraksız Tellal’ın ve Mestan’ın, zulüm abidesi hâline gelen yeni ağalardan bazılarını öldürmesi onur arama davranışı olarak gözler önüne serilirken, hegemonik erkekliğin kamusal ve özel alandaki gücü, servet sahibi erkeklerin artan rolüyle perçinleştirilip işlenir.

Yaşar Kemal’in şu sözleriyle yazımı bitirmek istiyorum:

Şu olan bitenlere demir olsam dayanamazdım, erirdim, çürürdüm. Taş oldum da dayandım.

KAYNAKÇA:

Kemal, Y. (1998). Demirciler Çarşısı Cinayeti. Akçasazın Ağaları 1. (3.bs.). Adam.

Kemal, Y. (1999). Yusufçuk Yusuf. Akçasazın Ağaları 2. (3.bs.). Adam.

Yaşar Kemal’in Demirciler Çarşısı Cinayeti ve Yusufçuk Yusuf Romanlarında Hegemonik Erkeklik Hegemonic Masculinity in Yaşar Kemal’s Demirciler Çarşısı Cinayeti and Yusufçuk Yusuf Novels

Aziz Şeker*

Emre Özcan**

Bizi Takip Edin❤️

Diyariedebiyat.com ailesi olarak sunduğumuz paylaşım ve içerikleri yakından takip etmek için sosyal medyada bizi takip edin.

📌İnstagram hesabımızı takip etmek için tıklayın.

📌Facebook grubumuza katılmak için tıklayınız.