TİYATRO NEDİR? TİYATRO TÜRLERİ

Tiyatro: Sahnede bir hikâyenin, bir seyirci topluluğu önünde, oyuncular tarafından canlandırılmak üzere yazılan edebî türdür.

• Tiyatro, konusunu günlük hayattan alabileceği gibi tarihten ve mitolojiden de alabilir.

• Tiyatro; sahnelemeye, seyircilere göstermeye dayalı ir sanat olduğu için göstermeye dayalı metinler içinde yer alır.

• Tiyatro, olayları dekorlar ve kişiler yardımıyla günlük hayatta olduğu gibi gözümüzün önünde canlandırır.

• Tiyatro, hem göze hem de kulağa hitap eden güzel sanat dalları arasındadır. Söz ve hareketler birbirini tamamlar.

• Oyuncuların sergilemeleri gereken davranışlar yay ayraç içinde verilir.

• Tiyatroda anlatım, karşılıklı konuşma şeklindedir.

• Tiyatroda sahne ve perde olmak üzere iki bölüm vardır. Perde, konunun ana bölümlerinden her birine verilen addır. Sahne ise her perdenin içinde yer alan küçük bölümlerdir.

• Tiyatro eserinde yer, dekor ve kişilerle ilgili bilgiler perde başlarında yer alır.

• Tiyatro türünün dramatik şiirle birleşiminden ortaya çıkan türe manzum tiyatro denir. Manzum yazılmış trajedi, komedi ve dramlar dramatik şiir örnekleridir.

• Tiyatro kelimesinin kökeni Yunanca seyir yeri anlamına gelen “theatron”dur.

• Tiyatronun kökeni Eski Yunan’da bağ bozumu tanrısı Dionysos (Diyonizos) adına yapılan dinî törenlere dayanmaktadır. Bu törenlerde keçi postu giymiş insanlar koro hâlinde şarkılar, şiirler söyler; dans ederlerdi. Bu törenlerde bazı kimselerin yaptıkları oyunlar, giderek belirli biçimsel kalıplara göre yazılmaya ve şiirsel bir nitelik kazanmaya başladı. Zaman içinde koro şarkılarına, konuşan kişilerin de eklenmesiyle bu oyunlar dinsel törenin bir parçası olmaktan uzaklaşarak sanat gösterisine dönüşmüştür.

Türk Edebiyatında Tiyatronun Gelişimi

Türk edebiyatında Türk tiyatrosu iki dönemde incelenir:

1. Geleneksel Türk Tiyatrosu

• Anadolu’da Türk edebiyatına baktığımızda ilk geleneksel Türk tiyatrosu vardı. Bunlar; Köy seyirlik oyunları, meddah, Karagöz, orta oyunu, kukla oyunu gibi türlere ayrılmıştır.

• Batılı anlamda tiyatro Türk edebiyatına Tanzimat’la birlikte Avrupa’dan gelmiştir. Tanzimat sanatçıları Batı’dan çeviriler yapmıştır. Bu dönemde İbrahim Şinasi, ilk Türkçe oyun olan Şair Evlenmesi’ni yazmış; Ahmet Vefik Paşa, Molière’den (Molyer) uyarlamalar yapmıştır. Millî Edebiyat ve Cumhuriyet Dönemi’nde tiyatro farklı anlayışlarla gelişmesini sürdürmüştür.

• Cumhuriyet Dönemi’nde Müsahipzâde Celâl, Vedat Nedim Tör, Reşat Nuri Güntekin, Faruk Nafiz Çamlıbel, Haldun Taner, Turgut Özakman, Güngör Dilmen, Oktay Rifat, Cevat Fehmi Başkut, Necip Fazıl Kısakürek ve Nazım Hikmet bu dönemde tiyatro eseri veren yazarlarımızdan bazılarıdır.

Modern Tiyatro

Modern tiyatro, trajedi, komedi ve dram diye üçe ayrılır.

Trajedi

• Trajedi; seyircide heyecan, korku ve acıma hissi uyandırarak ruhu kötülüklerden arındırma amacı güden tiyatro türüdür.

• Kahramanları soylu kişilerden oluşur.

• Erdeme ve ahlaka değer verilir.

• Eski Yunan edebiyatına dayanır.

• Konularını tarihten ve mitolojiden alır.

• Kaba ve çirkin sözlere yer verilmez.

• Öldürme, yaralama gibi olaylar sahnede canlandırılmaz.

• Trajedi manzum olarak yazılır.

• Genellikle beş perdeden oluşur ve ara vermeden oynanır.

• Koro ve diyalog bölümlerinden oluşur.

• Üç birlik kuralına uygun olarak yazılır.

Üç birlik kuralı: Eserin tek olay, tek mekân ve tek gün kalıbı içinde oluşturulmasıdır.

• Trajedi türünün önemli temsilcileri Eski Yunan edebiyatında Euripides, Aiskhylos, Sophokles; XVII. yüzyıl Fransız edebiyatında Racine (Rasin) ve Corneille’dir (Korney).

• Turan Oflazoğlu’nun Genç Osman eseri trajedi türünde yazılmış tiyatrodur.

Komedi

Komedi: İnsan yaşamının gülünç yanlarını ortaya koymak ve seyircileri güldürürken düşündürmek amacıyla yazılan neşeli oyunlara denir.

• Komedide korkaklık, cimrilik, dalkavukluk gibi huy ve davranışlar abartılarak seyirciyi güldürürken düşündürmek amaçlanır.

• Kahramanları halk arasından seçilir.

• Konular günlük hayattan alınır.

• Öldürme, yaralama ve kavga gibi olaylar sahnede canlandırılır.

• Her türlü kaba söz ve şakaya yer verilir.

• Komedi türü klasisizm akımından etkilenmiştir.

• Üç birlik kuralına uyulur.

• Manzum olarak yazılır.

• Beş bölümden oluşur ve ara vermeden oynanır.

• Koro ve diyalog bölümlerinden oluşur. Koro perde görevini üstlenir.

• Komedinin en önemli temsilcileri Eski Yunan edebiyatında Aristophanes (Aristofanes) ve XVII. yüzyıl Fransız edebiyatında Molière’dir.

✴Bugünkü komedilerde klasik komediye özgü kurallar uygulanmamaktadır.

• Turgut Özakman’ın Ah Şu Gençler eseri komedi türünde yazılmış bir tiyatrodur.

• Fars: Güldürü ögesi daha çok hareketlerden ve nüktelerden oluşan oyun türdür. Düşünceden çok göze ve duyulara hitap eder.

• Vodvil: Toplumsal sorunları mizahi bir şekilde eleştiren, hareketli, eğlenceli bir konuya dayanan şarkılara da yer verilen komediye denir.

Komedinin üç türü vardır: Töre komedisi, karakter komedisi ve entrika komedisi.

Töre Komedisi

• Toplumların aksayan yönlerini ele alan komedi türüdür.

• Şinasi’nin Şair Evlenmesi, Moliere’in Gülünç Kibarlar, Gogol’un Müfettiş adlı eserleri töre komedisine örnek olarak gösterilebilir.

Karakter Komedisi

• Karakterlerin gülünç yönlerini ele alan komedi türüdür.

• Moliere’in Cimri, Shakespeare’in Venedik Taciri adlı eserleri bu türe örnek olarak gösterilebilir.

Entrika Komedisi

• Karmaşık olaylar ve yanlış anlamalar üzerine kurulan komedi türüdür.

• Shakespeare’in Yanlışlıklar Komedisi, Moliere’in Zoraki Hekim adlı eserleri bu türe örnek gösterilebilir.

Dram

• Hayatı olduğu gibi acıklı ve gülünç yönleriyle ortaya koyan tiyatro türdür. Trajedi ve komediyi bir araya getirmiştir.

• Olaylar, günlük hayattan ya da tarihin herhangi bir döneminden seçilebilir.

• Kahramanlar, halkın her kesiminden olabilir.

• Vurma ve öldürme gibi acı veren olaylar sahnede canlandırılabilir.

• Perde sayısı oyun yazarının isteğine göre değişiklik gösterebilir.

• Hem şiir hem de düzyazı şeklinde olabilir.

• Üç birlik kuralına uyma zorunluluğu yoktur.

• Dram türünün teorik şekillenmesi Victor Hugo’ya (Viktor Hügo) aittir. O, Cromwell (Kıromvıl) adlı eserinin ön sözünde dram türünün ilkelerini belirtmiştir.

• Fransız edebiyatından Victor Hugo, İngiliz edebiyatından Shakespeare (Şekspir), Alman edebiyatından Goethe (Göthe) ve Schiller (Şiler) en ünlü dram yazarlarındandır.

• Türk edebiyatında ise Namık Kemal, Abdülhak Hamit Tarhan, Recaizade Mahmut Ekrem dram türünde eser veren sanatçılarımızdandır.
• Ahmet Kutsi Tecer’in Satılık Ev eseri dram türünde yazılmış bir tiyatrodur.

Bizi Takip Edin❤️

Diyariedebiyat.com ailesi olarak sunduğumuz paylaşım ve içerikleri yakından takip etmek için sosyal medyada bizi takip edin.

📌İnstagram hesabımızı takip etmek için tıklayın.

📌Facebook grubumuza katılmak için tıklayınız.